(8 مهر 1400)
آن کیست آن ؟ کو سینه را غمگین کند
چون پیش او زاری کنی، تلخ ترا شیرین کند
دیوی بود حورش کند، ماتم بود سورش کند
وآن کور مادرزاد را ، دانا و عالم‌بین کند
بهرخلیل خویشتن آتش دهد افروختن
وآن آتش نمرود را اشکوفه و نسرین کند
جمله گناه مجرمان چون برگ دی ریزان کند
در گوش بدگویان خود عذرگُنه تلقین کند
آیت‌الله حسن‌زاده آملی یکی از گنجینه‌های ارزشمند انسانی و الهی حوزه‌های علمیه از میان ما رفت. سازه‌های علمی و روحی ذهن او را در قلمرو فلسفه، کلام، حکمت ، عرفان، هیئت و نجوم ، ریاضیات، علوم غربیه و ادبیات را کسانی شکل دادند که در علوم یاد شده علامه دوران خود بودند.
حضرات آیات میرزاابوالحسن شعرانی، محمدتقی آملی، مهدی الهی قمشه‌ای، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، میرزااحمد آشتیانی و سیدمحمدحسین طباطبایی در مهندسی فکر، ذهن و قلب او مشارکت داشتند، آثار مکتوب و شفاهی او حکایت می‌کند او در همه عمر در اقیانوسی از معارف و علوم الهی و انسانی مشغول غواصی بوده است.
با این‌همه وزانت علمی در خودنوشت زندگینامه خود آورده است:
نه شکوفه‌ای نه برگی نه ثمر نه سایه دارم
همه حیرتم که دهقان به چه کار کشت ما را
در آن نوشتار مرقوم فرمودند : حکما فرموده‌اند «نفس را مشغول بدار وگرنه او تو را مشغول می‌کند».
لذا نام 59 اثر مکتوب خود را با جزئی از شرح آورده است تا خود را مشغول سازد. او نگاشته بود در سحرخیزی و تهجّد عزمی راسخ و ارادتی ثابت داشتم و در رویای مبارک سحری به ارض اقدس رضوی تشرف حاصل کردم و قبل از اینکه محضر امام علیه‌السلام مشرف شوم مرا به مسجدی بردند به من فرمودند: دو رکعت نماز حاجت بخوان و حاجت بخواه که برآورده است. من هم از روی عشق و علاقه مفرطی که به علم داشتم نماز خواندم و از خداوند علم خواستم سپس به پیشگاه والای امام هشتم رسیدم و عرض ادب نمودم بدون اینکه سخنی بگویم امام آگاه به سرّ من بود و اشتیاق مرا به علم می‌دانست و فرمود نزدیک بیا .... (1)
پشتوانه این‌همه آثار بزرگ و سترگ، غواصی او در دریای شب و صیادی صدف‌های سحرگاهی در کف اقیانوس معارف الهی بود که شروعش از همان سحر بود. اکنون جهان اسلام می تواند برای ده‌ها سال آینده هم از آن معارف بهره ببرد.
او یک فیلسوف وحکیم مرگ‌اندیش و مرگ آگاه و اهل کشف و شهود بود. او یک حیّ متألّه بود و با سفر به اعماق آفاق و انفس حکایت‌های شیرینی از حیات حقیقی انسان در آثار جاویدان خود نه‌تنها برای مسلمانان بلکه برای کل بشریت به‌جا گذاشت.
او با فقر و فقرا مأنوس بود و زی طلبگی را تا آخرین ساعات عمر رها نکرد. با مجاهدان، پهلوانان عرصه جهاد و مبارزان حق در این 4دهه همانقدر مأنوس بود که با عوام و دانشمندان عصر خود مأنوس بود. شاگردان بزرگی را در حوزه و دانشگاه تربیت کرد که هر کدام در جای جای میهن اسلامی منشأ اثر هستند.
رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت ، وی را یک عالم ربانی و سالک توحیدی ، دانشمند ذوالفنون ، چهره‌ای نادر و فاخر با مواضع انقلابی نامید. او را باید در این قاب دید و تکریم کرد.
بد نیست در این مختصر جان و روح خود را در چند کلمه زیر که خطاب به مردم به‌ویژه مسئولان فرموده، شستشو دهیم:
«خودتان را ارزان نفروشید. دار دار حقیقت است.
بهترین شما پیش خدا کسی است نفع او برای مردم بیشتر است.
تو بزرگترین صنع الهی هستی خودت را آلوده نکن
تو موجود بزرگی هستی خودت را فراموش نکن
مراقب باش کشیک نفس بکش
خانه صاحب دارد ، ابد در پیش داریم.»
در پایان همنوا با الهی‌نامه او چند جمله را زمزمه کنیم تا «تلخ» ما را «شیرین» کند و «ماتم» ما را «سور» دهد :
- الهی چون تو حاضری چه جویم و چون تو ناظری چه گویم؟
- الهی آزمودم تا شکم دائر است، دل بائر است، دل دائرم ده!
- الهی همه سرآسوده می خواهند، حسن از تو دل آسوده!
- الهی دندان دادی ، نان دادی ،جان دادی ، جانان هم بده !
-الهی وای بر من اگر دلی از من برنجد
- الهی آنچه در خود کاشته‌ایم با ما چه خواهد کرد؟
- الهی شکرت که بنده‌ای آزادم
- الهی همین قدر فهمیدم که خداست و دارد خدایی می‌کند!
پی‌نوشت:
1- آیت حسن، جشن نامه بزرگداشت استاد حسن زاده آملی – پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صفحات22 و 23