بازخوانی بیانات رهبری در تبیین مسائل دیپلماسی خارجی

مقام معظم رهبری در دیدار با وزیر خارجه، سفرا و مسئولان نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور مطالب مهمی را مطرح فرمودند و چشم‌انداز سیاست خارجی نظام درباره مهم‌ترین تحولات منطقه و نیز مذاکرات هسته‌ای را ترسیم کردند. پیش از آن هم در ترسیم خطوط قرمز مذاکرات هسته‌ای مطالبی را فرمودند که بسیار راهگشا بود. بازخوانی این بیانات نوعی ارزیابی کارنامه سیاست خارجی کشور طی یکسال گذشته، باز تعریف وظایف دستگاه‌ دیپلماسی در قبال غرب و بویژه آمریکا و نوع داوری نسبت به عملکرد آنان است که در زیر به آن اشاره می‌شود:

1- رهبر معظم انقلاب دستگاه دیپلماسی کشور را مدافعان خط مقدم دفاع از اهداف، منافع ملی و سرمایه ملی ایرانیان خواندند و با تاکید بر مفاهیمی چون «صلاحیت دیپلماتیک»، «هوش و مهارت دیپلماتیک»، «انعطاف در جای لازم»، «نفوذناپذیری در مواقع ضروری» و «پایبندی صادقانه به اهداف» ادامه ماموریت گفتگوهای دیپلماتیک با 1+5 را تایید و فرمودند: «مذاکرات هسته‌ای را منع نمی‌کنیم و کاری که دکتر ظریف و دوستانشان شروع کردند و تاکنون هم خوب پیش رفتند دنبال می‌شود. اما این یک تجربه ذی‌قیمت دیگر برای همه بود که متوجه شویم نشست و برخاست و حرف زدن با آمریکایی‌ها مطلقا تاثیری در کم کردن دشمنی آنها ندارد و بدون فایده است.»

مقام معظم رهبری با این بیان بار دیگر تیم مذاکره کننده هسته‌ای راتایید فرمودند انصاف باید داد آنها در مذاکرات هسته‌ای بر روی تامین منافع و مصالح ملی ایستاده‌اند و اینکه تاکنون به نتیجه نرسیده‌اند نشان می‌دهد که تیم از مواضع بر حق ملت و مطالبات رهبری کوتاه نیامده‌اند و از این بابت شایسته تقدیر هستند.

دیپلمات‌های ما با تکیه بر سرمایه ملی در مذاکرات حضور می‌یابند. اکنون شش قدرت جهانی در برابر دیپلمات‌های ایران در مذاکرات زانو به زانوی هم می‌نشینند. ما با این سرمایه در بازار سیاست خارجی و مناسبات بین‌المللی حضور می‌یابیم. تیم مذاکره‌کننده باید حافظ این سرمایه باشند و تاکنون سعی کرده‌اند از آن صیانت کنند و ان‌شاءالله در آینده هم چنین خواهد بود.

اگر آنها به دفاع از حقوق هسته‌ای ملت موفق شوند این یک توفیق است که با تکیه بر هوش و مهارت ایرانی و پایبندی صادقانه و عمیق به اهداف به دست آمده است.

اگر هم موفق نشوند نباید آن را یک شکست تلقی کرد بلکه باید آن را ناشی از پافشاری روی اصول و صیانت از منافع ملی و عدم عبور از خطوط قرمز نظام دانست و به تعبیر رهبری معظم انقلاب این یک تجربه دیگر است که به ملت و دیگر ملل جهان ثابت کنیم غرب بویژه آمریکا در ادعاهای خود صادق نیستند و اگر کسی در حل مشکلات فکر می‌کند دل به آنها ببندد، در حقیقت به بیراهه رفته است.

2- یکی دیگر از مباحثی که مقام معظم رهبری در این دیدار تبیین فرمودند موضوع تعامل با دنیا است. جمهوری اسلامی ایران تعامل سازنده با جهان را در چشم‌انداز 20 ساله به عنوان یکی از اهداف اصلی خود بیان کرده است. برخی در ترجمه این تعامل، آمریکا و رژیم صهیونیستی را معادل کل دنیا تعریف کرده‌اند و می‌گویند اگر ما با این دو رژیم تبهکار تعامل کنیم مشکل تعامل با دنیا حل می‌شود.

رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با سفرا صریحا این رویکرد را رد کردند و با اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی و عملکرد غلط آمریکا در دفاع از این رژیم خونخوار فرمودند: «تعامل با رژیم صهیونیستی موضوعا منتقی است و تعامل با آمریکا هم تا وقتی وضع کنونی یعنی دشمنی آمریکا و اظهارات خصمانه دولت و کنگره آمریکا درباره ایران ادامه دارد هیچ وجهی ندارد.»

رهبر انقلاب اسلامی سه دلیل عقلایی برای عدم تعامل با آمریکایی‌ها علاوه بر آنچه که فرمودند،نکاتی بیان کردند که عبرت‌آموز است.

الف) تعامل با آمریکا ما را در افکار عمومی ملت‌ها و دولت‌ها به تذبذب متهم می‌کند.

ب) آمریکا و غرب این رویکرد را با تبلیغات عظیم انفعال و دوگانگی جمهوری اسلامی جلوه می‌دهند.

ج) تداوم نشست و برخاست‌ها با آمریکایی‌ها زمینه برای طرح توقعات جدید از سوی آنها می‌شود .

آنهایی که دل به تعامل مثبت با آمریکایی‌ها برای حل مشکلات داخلی بسته‌اند باید بدانند این یک سراب است و نمی‌توان نام این تعامل را برد- برد نهاد. لذا تصریح کردند: «مذاکره با آمریکا به جز در موارد خاصی برای جمهوری اسلامی نه تنها هیچ نفعی ندارد بلکه ضرر هم دارد و کدام عاقلی است که دنبال کار بی‌منفعت برود.»

3- مقام معظم رهبری با توجه به آخرین نتایج مذاکرات هسته‌ای در وین 5 و گفتگوی بی‌حاصل با طرف غربی در مورد توافق هسته‌ای نوعی جمع‌بندی از آن داشتند که در زیر اشاره می‌شود.

الف) طی یکسال گذشته گفتگو با آمریکایی‌ها نه تنها فایده نداشته است بلکه لحن آنها تندتر و اهانت‌آمیزتر شده است.

ب) معلوم شد مذاکرات برخلاف تصورات برخی به هیچ چیز کمک نمی‌کند.

ج) آمریکایی‌ها نه تنها دشمنی را کم نکردند بلکه تحریم‌ها را هم افزایش دادند.

د) مذاکره با آمریکا در زمینه تحریم فایده نداشت.

آنان که به نتایج و تداوم گفتگوها خوشبین هستند باید این جمع‌بندی را بپذیرند و توضیح دهند با این حال خوشبینی آنها چه وجهی می‌تواند داشته باشد. ما باید کمربندها را محکم ببندیم وراه درستی را که در گذشته می‌رفتیم مصمم‌تر ادامه دهیم و تجربه جدید را به انبوه تجربیات گذشته اضافه کنیم.

برخی از همین جماعت خوشبین امید خود را از دست نداده‌اند و می‌گویند موضوع مناقشه هسته‌ای در سفر آتی رئیس‌جمهور به نیویورک برای شرکت در اجلاس سالانه سازمان ملل می‌تواند در سطح سران دو کشور طرح و برای همیشه حل شود. آنها برای این امید خود حساب باز کرده‌اند. این یک خوش‌خیالی و در عین حال یک دام خطرناک است. به نظر من این تصورعلاوه براینکه چیزی نصیب جمهوری اسلامی نمی‌کند بلکه نوعی به حراج گذاشتن حیثیت و شرف ایرانیان در رویکرد ظلم ستیزی و آمریکا ستیزی آنها در مرئی و منظر جهانیان است.

4- مقام معظم رهبری در این دیدار فرمودند؛ «دوران فعلی دوران گذار به یک نظم جدید جهانی است. در کنار بازیگران سنتی بازیگران جدیدی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین وارد عرصه شده‌اند و تلاش می‌کنند جایگاه خود را در نظم جدید پیش رو تثبیت کنند.»

بیان این چشم‌انداز می‌تواند ماموریت جدیدی برای دستگاه دیپلماسی کشور و نیز تعریف تازه‌ای از نوع تعامل با دنیا به دست دهد.

به نظر می‌رسد هوش و مهارت دیپلماتیک دستگاه دیپلماسی کشور به این مهم باید معطوف شود. باید دنیا وتعامل با آن را باز تعریف کرد وبازیگران جدید عرصه دیپلماسی جهان را از نو شناخت.

در این مورد گفتنی بسیار است که در آینده به آن خواهیم پرداخت.

محمدکاظم انبارلویی - anbarloee.ir